Reisicumhur Mustafa Kemal Atatürk Cumhuriyetin Onuncu Yıl kutlamalarının coşku içinde yapılmasını istiyordu. Yoklukla-yoksulluğun, darlıkla-cehaletin yarıştığı günleri geri bırakarak günden güne yeşerip hızla dal budak salan ağaç misali 10 yılda mucizeleri kucaklayan on yıldı bu… Kısa sürede erişilen düzey dolayısıyla bir yurt gezisi düzenledi.
Ulu Önder, 1933 Ocak ayının 16’sında Eskişehir’de başladığı geziyi, 17-20 Ocak günleri Bursa’da, 21-22 Ocak günleri Balıkesir’de, 23-24 Ocak günleri Kütahya’da, 24 Ocak günü Afyon’da, 26-27 Ocak günleri Gaziantep’te, 28 Ocak günü Adana ve Mersin’de sürdürdü.
PAŞA ADANA’DA
Bir gün farkla tam doksan yıl önce, 28 Ocak 1933’te Gaziantep’ten Adana’ya geldi. Aslında, 3 gün önce, yani 25 Ocak’ta Gaziantep’e giderken Yenice’de Adana Valisi Mümtaz Bey, Fırka (Parti) Kumandanı (Komutanı) Keramettin Paşa, Milletvekili Zaöir Bey (Damar Arıkoğlu), Mıntıka (Yöre) Müfettişi Osman Bey, Fırka Vilâyet Heyeti Reisi Yusuf Ziya Bey, Adana Belediye Başkanı Turhan Cemal (Beriker), Zandarma Kumandanı İbrahim, Erkân-ı Harbiye’den (Genel Kurmay’dan) Nuri Bey, Ticaret Odası yanı sıra diğer bazı kurum temsilcileri, basın mensupları ile Mersin ve Tarsus’tan gelen heyetler tarafından karşılandı. Adana’dan gelenlerle Yenice’den hareketinden hemen sonra memleketin ekonomisi ve dil konuları hakkında görüşmeler yaptı.
Tren saat 18:45’de Adana İstasyonuna girdi. Burası, okullular, polis, asker, parti il yöneticileri, kaza-nahiye yöneticileri, dermekler ve diğer kurum temsilcileri dışında halk kitlelerince tarafından hınca hınç doldurulmuştu. Lokomotifin homurtusu duyulur duyulmaz başlayan alkış dakikalarca sürdü. O gün Adana’da bulunan Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Kâzım (Özalp) Paşa da istasyondaydı.
ADANA’DA 1,5 SAAT
Paşa trenden inip Kâzım Paşa’dan başlayarak üst düzey karşılayıcıların elini sıkıp hal*hatır sordu. Sonrasında Kâzım Paşa ile vagonda bir saate yakın görüştü. Kâzım Paşa, bir gün önce Mersin’de bulunduğunu, Adana’yı Mersin’e kıyasla daha güzel ve halkını daha çalışkan bulduğunu söyledi. Saat 19.45’i gösterirken trenin hareket düdüğüyle başlayan “Yaşa Gazi!.. Yolun açık olsun!.. Uğurlar olsun Paşa!..” nidaları yankılayarak sürdü.
28 OCAK GÜNÜ
Gazi, Gaziantep dönüşü Misis’te, vagonunda geceledi. 28 Ocak’ta, saat 14.30’da Adana’ya geldi. Beraberinde Nafia Vekili (Bayındırlık Bakanı) Ali Çetinkaya’da vardı. Vali, Belediye Reisi, Halk Fırkası (Partisi) Başkanı ve kalabalık vatandaş topluluğu tarafından karşılandı. Buradan, Kâzım Paşa’nın konuk olarak kaldığı eve geldi. Mimar Semih Bey’e ait ev, o yıllarda Asfalt cadde olarak bilinen Atatürk Bulvarı üstünde, Büyükşehir Belediye Binasının bir blok Kuzeyinde halen durmaktadır.
Evde yarım saat kadar kaldı. Ardından Halk Fırkası ve Halkevini ziyaret etti. Fırka idarecileriyle Türkçenin zenginliği, Türk dilinin yayılması, Adana’da dil derleme faaliyetleri konularında görüşmeler yaptı, önerilerde bulundu. Ayrıca, dokuma fabrikalarının durumu, ekonomik gelişme yolları, pamuk tarımı, ovanın sulanması gibi tarımsal ve ekonomik çabaların gelişmesine yönelik önlemlerden bahsetti. Çıkarken, Türkçe’nin Adana’da hakim dil olarak yayılması talimatını tekrarladı.
Bir sonraki durağı Mezbahane oldu. Bına ve donanımı dünya çağında en son tekniğe uygun yapılmıştı. Gördükleriyle duyduğu mutluluğu Belediye Reisi Turhan Cemal’e ifade etti ve kutladı. Daha sonra da bizzat Gazi Paşa bu tesislere Kanara adını vermiştir.
İncelemelerini tamamladıktan sonra da üstü açık bir otomobille, caddeyi iki yandan dolduran halkı selamlayarak istasyona gitti. Tren, saat 16.00’da Mersin’e hareket etti.
