Hastanelerde iş sağlığı ve güvenliği
Necati ULAŞTIRICI
İş Güvenliği Uzmanı
İnsanların tedavi olmak ve derman aramak için gittikleri yerler hastanelerdir. Her yıl ülkemizde onlarca sağlık çalışanımız hayatını kaybetmekte veya meslek hastalığı sebebiyle mesleklerinden ayrılmak zorunda kalmaktadırlar.
…
Sağlık çalışanları bir taraftan sağlık hizmeti sunarken diğer taraftan hizmetin özelliğinden kaynaklanan nedenlerden dolayı bir takım risk ve tehlikelere maruz kalmaktadır. Gerek ulusal mevzuatımızda, gerekse de dünyada sağlık sektörü en riskli iş kollarından birisi olarak tanımlanmaktadır. Aile çalışma ve sosyal hizmetler bakanlığı mevzuatı çerçevesinde de hastaneler çok tehlikeli işyerleri sınıfında yer almaktadır.
…
Bu yazımız da hastanelerde iş sağlığı ve güvenliği bağlamında yapılması gerekenler üzerinde durarak bunlardan her hafta birkaç tanesini ele alacağız.
Hastanelerde iş sağlığı ve güvenliği konusunda dikkat edilmesi gereken hususlarşunlardır.
1.Laboratuvar hizmetleri,
2. Teknik birimler(Teknik bakım onarım, biyomedikal, bilgi işlem vb.),
3. Otelcilik hizmeti( Yemekhane, çamaşırhane, temizlik hizmetleri vb.),
4. Sağlık, Diyaliz ve Hemşirelik hizmetleri, biyolojik/enfeksiyon riskleri,
5. Psikososyal riskler ve Güvenlik hizmetleri,
6. Rasyasyonlu çalışmalar(röntgen, skopi, radyoterapi, nükleer tıp vb.),
7. Hastane acil durum afet çalışmaları (yangın /tahliye güvenliği ve elektrik güvenliği ),
8. İlaç güvenliği(kemoterapi ilaçları, narkotik ilaçlar vb.),
9. Ameliyathane, yataklı servisler, yoğun bakımlar ve sterilizasyon,
10. İdari birimler ofis çalışmaları,
11. İSG (varsa İSGB) faaliyetleri ,
12. Çevre yönetim birimi faaliyetleri,
13. Hastanelerde toplam kalite yönetim sistemi.
Bu makalede ele alacağımız konu ise laboratuvarlarda sağlık ve güvenlik önlemleridir.
Laboratuvarlarda Genel kurallar:
Farklı laboratuvarlarda, yapılan iş ne olursa olsun, laboratuvar ortamında çalışırken uyulması gereken ortak disiplin kuralları laboratuvar personeline benimsetilmelidir.
Yiyecek içecek tüketilmemeli ve bulundurulmamalıdır.Laboratuvarda çatlak ve kırık cam eşyalar kullanılmamalıdır.Laboratuvarda çalışılırken ağız yoluyla sıvı çekilmemelidir.
Laboratuvarda bulunan hiç bir kimyasal madde koklanmamalı veya tadılmamalıdır.
Laboratuvarda çalışırken tüm güvenlik kurallarına uymalı ve uygun laboratuvar kıyafeti giyilmelidir. Amaca uygun kişisel koruyucu donanım (eldivenler, maskeler, göz/yüz koruyucular, işitme koruyucu, çalışma giysisi, özel giysi vb.) kullanılmalıdır.
Çalışma esnasında saçlar uzun ise mutlaka toplanmalıdır.
Laboratuvar dışına laboratuvarda kullanılan önlük, eldiven, vb. ile çıkılmamalıdır.
Laboratuvara, laboratuvar çalışanları dışında giriş çıkış yasak olmalıdır.
Deri yoluyla hastalıkların bulaşma riskinden dolayı laboratuvar ortamında çalışırken açık yaralar mutlaka yara bandı ile kapatılmalıdır.
Laboratuvar kapıları güvenlik açısından her zaman kapalı tutulmalıdır.
Genel kuralların dışında laboratuvar hizmetlerinde ki tehlikeleri ve riskleri belli başlı sıralarsak;
A)Biyolojik Riskler;
-Solunum, Damlacık ve Kan/vücut sıvıları ile temas bulaş riskidir.
Enfeksiyonlar/biyolojik ajanlar; bakteriler, virüsler, mantarlar, parazitler, bulaşıcı vücut sıvıları. HIV, Hepatit B, Hepatit C virüsleri ve tüberküloz gibi etmenler en başta gelmektedir.Bunlardan korunmak için ortam havalandırması uygun olmalı,laboratuvar çalışanları el hijyeni kurallarına uymalı, kişisel koruyucu donanımlar ve güvenlik kabinleri kullanılmalıdır. Kan ve numune alma biriminde delici/kesici alet yaralanmaları ve sıvı sıçramaları hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. Her hasta için tüm önlemlerin en üst seviyede alınarak kan/numune alma ve kan ayırma işlemi yapılmalıdır. Günümüzde bulaş riski yüksek hastalıkların artmasından dolayı sağlık çalışanları tehdit altındadır.
B) Kimyasal Riskler;
-Solunum, yutma , deri ile temas
Vücut sistemini zehirleyen veya tahriş eden çeşitli kimyasallar, solüsyonlar ve ilaçlar, formaldehit, ksilen , gluteraldehit, tehlikeli ilaçlar (Sitotoksik ajanlar) en başta gelen zararlı kimyasallardandır.Bu risklerden korunmak için öncelikler çalışma yapılacak kimyasalın malzeme bilgi formu hakkında bilgi sahibi olunmalı, uygun ortamda gerekli koruyucular kullanılarak çalışma yapılmalıdır. Gerekirse çok tehlikeli kimyasallarla çalışma yapılırken kimyasal dökülme kiti bulundurulmalı ve acil durum planı hazırlanmalıdır. Özellikle laboratuvarlarda meslek hastalığı riskinden dolayı kimyasal ölçümleri her yıl yaptırılmalıdır. Kimyasallar uygun şartlarda depolanır ve herhangi bir dökülme/saçılmada kimyasal dökülme talimatları devreye sokularak kimyasal dökülme kitleri ile ortam temizlenir. Laboratuvar atıkları çevre yönetim birimi veya çevre mühendisi tarafından uygun şartlarda bertaraf edilir.
C) Fiziksel Riskler;
-Ergonomik, gürültü, yangın ,şiddet riskleri.
Ergonomik olarak devamlı laboratuvar çalışma alanları çalışanların rahat ve huzurlu çalışabilmesi için uygun düzenlemelidir. Mikroskopla çalışırken uygun yükseklikte çalışılmalı, dirsekler mümkün olduğunca vücuda yakın tutulmalıdır.Pipetle çekme gibi tekrarlayan hareketlere her 20 dakikada bir ara verilmelidir.Uzun süre ayakta çalışılması gereken görevlerde ayaklık ya da sandalye takviyesi yapılmalıdır.Çalışma tezgahlarının ya da sandalyelerin ayarlanabilme özelliği olmalıdır.
Malzeme taşıma işlemleri bilinçli kaldırma ve taşıma kurallarına uygun olarak beli zorlamadan yapılmalıdır.Yıllık olarak gürültü, aydınlatma ve termal konfor ölçümleri akredite firmaya yaptırılmalıdır. Santrifüjler de çalışma yapılırken gerekli kurallara dikkat edilmelidir. Laboratuvarlarda en önemli risk faktörlerinden biride yangın güvenliğidir. Laboratuvar personellerine yangın ve acil durumlarla ilgili özel olarak eğitim verilmelidir. Laboratuvar içerisinde teknik bakım onarım çalışmaları (kaynak, kesim vb.) yapılırken iş güvenliği uzmanından izin alınmalıdır. Yangın ve patlama risklerinin çok fazla olmasından dolayı ateşli çalışma izne tabidir. Laboratuvarlara sulu söndürme sistemleri, duman algılama, yangın uyarı butonları, sprinkler sistemleri ve yangın tüpleri yeterince bulundurulmalıdır. Acil durumlarda laboratuvar personelleri Hastane acil durum planı kapsamında nasıl hareket edileceği, tahliyenin hangi öncelikle yapılacağı ve laboratuvar risk değerlendirmesi konusunda bilgi sahibi olmalıdırlar. Laboratuvar acil çıkışları uygun ve acil durum aydınlatma sistemi bulundurulmalıdır.
D) Psikososyal Riskler;
-Psikolojik mobbing riski, vardiyalı gece çalışma zorlukları.
Laboatuvar çalışanlarınınuzun ve yoğun tempoda çalıştıkları göz önünde bulundurularak belirli aralıklarla dinlenmeleri sağlanmalıdır. Vardiyalı gece çalışmaları rotasyonlarla en aza indirilmelidir.
…
Son söz;
Mustafa Kemal Atatürk der ki ‘Her işin esas hedefine kısa ve kestirme yoldan varmak arzu edilmekle beraber, yolun kabul edilebilir, mantıklı ve özellikle ilmi olması şarttır.’.
