Dünyanın her yerinde takvimler Haziranda Haziranı gösterir. Velakin her yerin Haziranı başka başkadır. Bermutad, biz yine konuya Adana çerçevesinde bakacağız. Bakacağız da, evvelemirde yılın bu altıncı ayı hakkında genel bilgileri özetleyelim.
30 gün çeker… Adını nereden almış diye bakıp bakıştırdık; kitap-defter karıştırdık, sorup soruşturduk ve de görüp öğrendik ki, Süryani dilinde “sıcak” anlamına gelen “Hazıran”dan geliyormuş… Yani ki, (ı) üstünde bir nokta farkıyla almışız bu sözcüğü… Araplar da “Hzeyran” sözcüğü ile Süryanilere uyum göstermiş besbelli.
Romalılar Haziranımıza “Gençlik” anlamında “Junius” demişler. Bu da, doğanın artık bebeklik ve çocukluktan çıkıp ehl-i kamil, yani erişkin olma yoluna girdiği anlamını taşıyor olmalı. Bunu, cümle batılılar sevmiş ki, İngilizcede June, İspanyolcada Junio, Fransızca’da Juin, İtalyanca’da Guigno… Yazılışının hayli fark gösterdiğine bakmayınız, İtalyan kardeşlerimiz bu Guigno’yu Cunyo diye okuyorlar.
Üşenmedik, erinmedik; bir de mitolojiye baktık, “Bişey diyor mu acaba?” diyerekten… Diyormuş; güya ki, bu ayın batılılardaki adı, Jüpiter’in eşi ve aynı zamanda Roma tanrıçası olan Juno’dan gelmekteymiş. Bundan ziyadesi kafa karıştırabilir korkusu ile şimdi Adana Haziranına dönüyoruz.
Adana Haziranları yeterince sıcaktır. Çok değil, 50-60 yıl öncesine dek Haziran dendiğinde memleketin nüfusu adamakıllı azalırdı. Resmi Daireler, birçok fabrikanın idare bölümü ve bankalarda yaz mesaisi başlardı. Çalışanlar değilse bile, çoluk-çocuk köyüne, yaylasına, dağına, bağına nefes almaya; sineksiz-serin gecelerde uyumaya giderdi.
1929’dan 2018’e kadarki 89 yıllık kayıtlara baktığımızda, en sıcak Haziranın 42,8 derece ile 1942’dekinin 20’sinde yaşandığını görüyoruz. En düşük ısıyı da, 9,2 derece ile 1931 Haziran’ının 7’inci günü ölçmüşler. Ortalama en yüksek sıcaklık 31,7, en düşüğü ise 19.7 santigrat derece olarak hesaplanmış. Adana’mızda Haziran boyunca bir günde ortalama güneşlenme süresini de ihmal etmemişler ve 10 saat 36 dakika olarak bulmuşlar…
Adana Haziranlarının 89 yıllık yağmur ortalamasında düşüş izleniyor. 1929-2008 ortalaması 22,4 kilogram iken, 1929-2018 ortalaması maalesef 20,5 kg’a gerilemiş. En yüksek yağmur kaydı ise 40.4 kilo olarak beliriyor ama, tarihine erişemedik. Ortalama yağışlı gün sayısı ise sadece 2 gün 54dakika… Ne var ki, bazı yıllarda bunu katlarken bazılarında damlası bile düşmeyebiliyor…
21 Haziran gündönümüdür. Bu tarihte, Dünyamızın Kuzey Yarımküresinde yaz günlerine, Güney Yarımküresinde de kış günlerine girilmekte. Aynı gün, gündönümü fırtınası çıkarmış. Her yıl, “Şunu aklımda tutayım bakalım 21’inde gündönümü fırtınası olacak mı?” diye aklımın bir köşesine yazıyorum, yazıyorum da, aklımın o köşesi deniz kıyısındaki ıslak kum gibi, dalgayı yiyince dümdüz oluyor ve bir de bakıyorum aradan haftalar, aylar geçmiş. Haziran’da 7 gün fırtınalıymış yazılanlara göre. Gündönümü için 21 kaydı düşülmüş; günü belirtilen bir diğer fırtına da 30 Haziran’a düşüyormuş; adına “Yaprak fırtınası” diyorlar.
Önümüzdeki Haziran’ın 23’ünde tüm yılların en şiddetli fırtınası İstanbul’da esecek; buna Seçim Fırtınası diyebiliriz.
