DOKUZUNCU BÖLÜM:
Churchill 1 Kasım sabahı Adana’daki uçağıyla dönerken çalişkili düşünceler içindeydi. Özellikle Türk Kara Ordusunu ceğhelere sürerek cephelerde üstünlük kazanabileceğini hesaplamıştı. Ayrıca, zamanda Trakya’dan yapılacak saldırıyla Almanları zayıflatarak savaşın kısa sürede Müttefikler lehine sonuçlanacağını düşünmüştü. Bunları sağlayamadı. Fakat, en azından tarafsız kalma yönündeki kararlılığımıza tanık olmuştu. Böylece, Türkiye’nin, silahlı kuvvetlerine destek verildiği takdirde Mihver devletler safına da girmeyeceğine inanmıştı.
Türkiye, Konferans öncesi ve sonrasında durmaksızın her olasılığı dikkate alarak askeri ve ekonomik önlemler almayı sürdürdü. Savaşan taraflara hep eşit mesafede kalmayı başardı. Geceleri karartma uygulamaları yaptırıldı. Halk, olup bitenlerden haberdar ediliyor, olası savaş halinde nasıl davranılacağı çeşitli yollarla öğretiliyordu. Böylece, ülkemiz, İkinci Dünya Savaşından en az zarar gören ülkeler arasında kalabilmeyi başarmıştı.
GİZLİ GÖRÜŞMELER BASINA AÇIKLANIYOR
Churchill’in uçağı havalandıktan saatler sonra, Anadolu Ajansı Adana Konferansını bülten yaptı. Ertesi günkü gazetelerin tamamında manşet oldu bu haber. Sadece bizde değil, pek çok ülke gazetelerinde de geniş yer buldu.
Birkaç Örneği, Osman Yalçın’ın derlemesinden alarak sunuyorum:
DAILY TELEGRAPH (İngiltere): Adana Görüşmeleri bir takım yeni değişikliklere neden olacaktır. Türkiye ihtiyaç duyduğu askeri malzemeleri Britanya’dan alabilecek, ticari bir takım avantajlar sağlayacaktır. Türkiye, Britanya’nın en kötü zamanında dostluğunu göstermiş, Yunanlıların aç kaldıkları bir dönemde gıda yardımı yapmıştır.
DAILY MAIL (İngiltere): Başbakanın tarafsız bir ülkeyi, hele müttefikliğine sıkı bağlı olan Türkiye’yi ziyareti Kazablanka’dan daha önemlidir.
DAILY HERALD (İngiltere): Görüşme büyük bir olaydır. Bu hadise ile Türkiye tarafsızlığını ortaya koymuştur. Türkiye’nin tarafsızlığı Almanya’nın harekete geçmesini önlediğinden faydalı olmuştur.
NEW YORK TIMES (Amerika): – Özetle – Churchill’in ziyareti askeri ve siyasi yönleriyle çok önemlidir. Türkiye, Müttefik ve Mihver devletler arasında denge adasıdır.
ALMAN BASININDAKİ YANKILAR: Alman basınındaki yorumlar tabii ki Müttefik ülke basınından farklıydı. Almanlar, Amerika ile İngiltere arsının soğumakta olduğunu yazıyor, Churchill’in azalmakta olan siyasi gücünü arttırmak amacıyla bu ziyarete karar verdiğini savlıyorlardı.
GIORNALE D’ITALIA (İtalya): Türkiye, ne pahasına olursa olsun tarafsızlığını koruyacak, müttefiklerin oyununa gelmeyecektir.
SONUÇ BİLDİRGESİ:
Devlet adına, Adana Konferansı ardından yayınlanan sonuç bildirgesi, görüşmeleri şöyle değerlendiriyordu.
“Türk devlet adamları son buhranlı seneler esnasında güdülen Türk politikasının cereyan seyrini izah etmişler ve Başvekil Churchill, Majeste Kral Hükümetinin bu politikayı sempati ve tam anlayışla takip ettiğini kendilerine temin eylemişlerdir. Büyük Britanya ve Amerika Birleşik devletlerinin Türkiye’nin umumi bakımdan tedafii (Savunması) kuvvetlendirmek için malzeme bakımından yapabilecekleri yardımın şekli üzerinde mutabık kalınmış ve bu mevzu üzerinde iki taraf askeri mütehassısları (Uzmanları) arasında görüşmeler vuku bulmuştur.”
BİTTİ
Gazeteler: 5 GAZETE ALT ALTA KONULABİLİR. Altyazı gerekmiyor.
VEDA
CHURCHILL AYRILIRKEN: İngiliz Başbakan Churchill İsmet Paşa’ya veda ederken iki liderin yüz ifadesi samimiyet ve memnuniyet yansıtmaktaydı.
TREN
YENİCE’DE ANIT TREN: Defalarca konuk ve meraklıları buraya götürüp o günleri anlamaya çalıştım. Bu fotoğraf, yaklaşık 100 ilgili hemşerimizle ve Adana’nın Eski Platformu organizasyonu ile yaptığımız gezi sırasında, vagonlar önünde çekildi.
RÖLYEF
KONFERANS RÖLYEFTE. Yenicelilerin deyimiyle, Çörçil Parkına gidildiğinde daha girişte o günleri anımsatan güzel rölyeflerle karşılaşılıyor. Fotoğrafta, Churchill ve İnönü’nün el sıkışmalarını betimleyen rölyef parçası görülüyor.
