Londra Konferansı 21 Şubat 1921’de İngiltere, Fransa, İtalya, Belçika, Japonya, Yunanistan, Almanya’nın da katılımıyla açıldı. Heyetimiz Londra’dayken İstanbul Hükümeti adına Reşit Paşa’nın da katıldığını gördüler. Paşa, her koşul altındai temsilcisi olduğu Osmanlı Yönetimi yerine Türkiye Büyük Millet Meclisi Delegasyonla birlikte hareket edeceğini belirtti. Konferans boyunca da sözünü tuttu.
FRANSA İLE GİZLİ ÖN ANLAŞMA YAPILIYOR
Türk tarafı, Arap Ülkeleri hariç, savaş öncesi sınırların tanınması ve Sevr’in ortadan kaldırılmasını istedi. Tartışmalar günlerce sürdü. Bu arada Fransızlarla 9 Mart 1921 günü gizli bir ön anlaşma imzalandı. Buna göre, sonradan belirlenecek koşullarla Fransa işgale son verip çekilecekti. O güne kadar da İslam ahaliye karşı hiçbir olumsuz harekette bulunulmayacak, Ermeniler kontrol altına alınacaktı.
Konferans 14 Mart’ta sonuç alınmadan dağıldı. Fakat gözle görülür biçimde bir yumuşama havası tüm Avrupa’yı sarmıştı. Adanalılar da, bariz değişimi değerlendirmeye başladı. Üretim ve ticaret canlandı. Halkımız serbestçe dolaşıyor, düğün yapabiliyordu. Fransız subaylar Ermeni kilise ve okullarını ziyaret ederek barışa destek olmalarını istemeye başladı.
FRANSA ÜTÜZDÜĞÜNÜ FARK ETTİ ‘ÇARK’ ETTİ
1921 başlarında Ulusal Direniş güçlerimizin kahramanlıkları karşısında Fransızların ümidi adamakıllı kırılmıştı. İşgal Komutanları yola çıkarken Çukurova’nın başta pamuğu olmak üzere tüm ürünlerinden faydalanabileceklerini ve ayrıca Fransa Devlet Bütçesini rahatlatacak kadar da vergi toplayabileceklerini düşünmüşlerdi.
Evdeki hesap çarşıya uymadı. Daha işgalin ilk günlerinde bekledikleri sempatiyi bulmamışlar, hatta nefret duygularını fark etmişlerdi. Zorbalık yoluyla sağlamaya çalıştıkları olanak ve disiplini de bir türlü yakalayamadıkları gibi, direnişin daha da bilenmesine yol açmışlardı. Paris, nimet yerine ağır külfetle karşılaşınca ve her türlü savaş unsurlarına sahipken yalınayak ve üstelik ilkel silahlarla çarpışan Türkler karşısımda tutunamayınca “Zararın neresinden dönülürse o kardır” demeye başladı. Fransız gazeteleri de Kilikya Cephelerindeki başarısızlıkları hemen her gün ağır ifadelerle yazmaktaydı. Parlamentoda her gün mutlaka ağır eleştiriler yapılmaktaydı. Hükümet, yediği haltın farkındaydı, onursuz biçimde çekilmeyi sindiremiyordu. Bir de tabii başta İngilizler olmak üzere ittifak içindeki devletler de elbette rahatsız olacaklardı.
Başta, Türk dostu Claude Farrere olmak üzere pek çok yazarın muhalefetiyle Fransız halkı da bu anlamsız savaşın sona erdirilmesini istiyordu. Hükümet bu baskılara daha fazla dayanamadı ve Ankara’ya temsilci göndermeyi kararlaştırdı. Temas için en uygun isim olarak eski bakanlardan Franklin Bouillon’u görevlendirdi. Bouillon ve beraberindekiler Haziran ortalarından itibaren barış görüşmelerine başladılarsa da pek yol alınamadı. Mustafa Kemal Paşa, “Misak-ı Milli mutlaka saygı görmelidir. Ayrıca, Eski Osmanlı İmparatorluğu’ndan yeni bir Türkiye Devleti vücuda gelmiştir. Bunun tanınması gerekir” diyordu.
Bu iki konu Fransız temsilcisi ile uzun uzun tartışıldı. Fransız delegesi Franklin-Bouillon konuya yavaş yavaş adapte oluyordu ama, karşı taleplerinin de dikkate alınmasını isterken, biraz da İngiltere’nin rahatsızlığı yüzünden müzakereleri uzatmayı yeğ tutuyordu.
YARIN: ANLAŞIYORUZ
BREMOND
ALBAY BREMOND: İşgal Güçlerinin Adana Valisi, güler yüz maskesinin çabucak düşmesinden sonra baskı rejimi ile Müslüman ahaliyi sindirmeye kalkışmıştı. Bu arada din adamlarından da özellikle yardım almaktan çekinmemişti. Fotoğraf, Albay ve eşini bir din adamıyla gösteriyor:
BOUILLON
FRANKLIN BOUILLON: Üst üste mevzi kaybedip havlu atmak zorunda kalan Fransa Ankara ile anlaşmanın yollarını aradı. Temaslar için de, eski bakanlardan Franklin Bouillon görevlendirildi.
BOUILLON 13 Haziran
BOUILLON PAŞA İLE: Fransanın barış için gönderdiği temsilci Bouillon’u Mustafa kemal paşa ile gösteren bu fotoğraf 13 Haziran 1921 günü çekilmiş.
