Çukobirlik, Çukurova bölgesinde pamuk üreticilerinin ürünlerini değerlendirmek ve üreticiye destek sağlamak amacı ile 10.10.1940 yılında 2834 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri Yasası’na göre; Adana, Ceyhan ve Tarsus Tarım Satış Kooperatifi Yasası’na göre; Adana, Ceyhan ve Tarsus Tarım Satış Kooperatifleri’nin bir araya gelerek, 275 ortakla oluşturdukları bir Kooperatifler Birliği’ydi.
Kuruluşundan sonra büyümesini sürdüren Çukobirlik 30.04.1985 tarihinde yürürlüğe giren 3186 sayılı yasaya göre yeniden yapılandı. Merkezi Mersin’de bulunan ve kısa adı “Yerfiskobirlik” olan Yerfıstığı Tarım Satış Kooperatifleri Birliği, 3186 sayılı yasanın verdiği yetkiye dayanılarak bakanlık talimatları çerçevesinde 01.07.1989 tarihinde Çukobirlik ile birleştirildi.
Kurum; faaliyet alanına kütül pamuğun yanı sıra yerfıstığı ve soya fasulyesinin de dahil edilmesiyle “Çukurova Pamuk, Yerfırstığı ve Yağlı Tohumlar Tarım Satış Koopertifleri Birliği” ünvanını aldı.
16 Haziran 2000 tarihinde ise; Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “4572 Sayılı yeni Tarım Satış Kooperatifi ve Birlikleri” Kanunu ile özerk yapıya kavuştu. 20 Mayıs 2001 tarihinde Genel Müdürlük Bereket salonunda yapılan “İntibak Genel Kurulu”nda, 4572 Sayılı Kanun çerçevesinde hazırlanan yeni Anasözleşme’ye intibak edilmesi, oybirliğiyle kabul edildi.
Çukobirlik 10 ili kapsayan bir alanda 34 kooperatifi ile yaklaşık 36.064 üretici ortağına hizmet veriyordu. Çukobirlik, alımını yaptığı ürün yelpazesine Birlik Genel Kurulları’nda alınan kararlar ile 2004/2005 kampanyasından itibaren ayçiçeğini, 2006/2007 kampanyasından itibaren de kanolayı dahil etti. Bağlı kooperatifleri aracılığı ile aldığı pamuğu kendi tesislerinde işledi 8 sawgın, 5 rollergin prese işletmesi ile. Ayrıca Adana-Mersin karayolunun 19.kilometresinde kurulu yağ fabrikası ile buna bağlı faaliyet gösteren Ceyhan’da kurulu yağ fabrikası da vardı. Çukobirlik’in amacı; ekimden satıma kadar her aşamada ortaklarına hizmet vermekti. Birlik; ortaklarının pamuğunu, soyasını, ayçiçeğini, kanolasını satın alarak onları serbest piyasa koşullarında haksız rekabetten koruyorud. Aynı zamanda zirai ilaç, zirai gübre ve tohumluk gibi ayni destek sağlıyordu.
Adana Fabrikası (Merkez), Antakya, Ceyhan, Misis, Mihmandar, Reyhanlı, Şanlıurfa ve Yemişli olmak üzere 8 sawgın tesisi vardı.
Adıyaman, Diyarbakır, Kırıkhan, Nusaybin, Mihmandar Koopertifleri bünyesinde üreticiye destek çıkıyordu.
Çukobirlik, 1975-1976 kampanya döneminde faaliyete geçen, modern ekstraksiyon sistemi ile çiğit, ayçiçeği ve soya işleyebilen fabrika ve günlük 200 ton, yıllık 120 bin ton üretim kapasitesindeydi. Depolama kapasitesi 18.000 ton olan fabrikada yan ürün olarak sabun, atık ürün olarak da yem sanayiinde kullanılan küspe elde ediliyordu. Ceyhan Yağ Fabrikası da, bu fabrikaya bağlı olarak faaliyetini sürdürmekteydi.
Çukobirlik bünyesinde ayrıca ÇUKOBİRLİKSPOR KULÜBÜ faaliyet göstermekteydi. Çukobirlik Adana Amatör Spor Kulübü 05.07.1977 tarihinde kurulmuş basketbol, sutopu/yüzme, halter, güreş ve hentbol olmak üzere 5 branşta faaliyet göstermekteydi. Kulübün söz konusu branşlarda yaklaşık 300 lisanslı sporcusu vardı. Çukobirlikspor Kulübü daha çok “Sporcu yetiştiren okul-“ hüviyeti ile ön plana çıkmaktaydı. Kulüpten yetişen değişik brnaşlarda çok sayıda sporcu milli takımlara gitme başarısı elde etmişti.
Adana-Mersin youl üzerinde kurulan dev tesisle ve kurudğu yan tesisleri ile Ortadoğu ve Balkanların en büyük entegre tesisi olmuştu. Binlerce kişiye iş, esnafa destek Adana ve çevre illerin kalkınmasına katkıda bulunmuştu. Ürettiği bezler, neredeyse karaborsaya düşmüş, tüccarlar kuyruğa girmişti..
Sonra ne oldu?
ÇUKOBİRLİK’e bağlı iplik dokuma ve boya basma fabrikaları özel bir şirkete kiralandı, tesisler kapandı, çalışanların yaklaşık 28 trilyon lira tutarındaki tazminatları, Dünya Bankası desteğiyle ödendi. ÇUKOBİRLİK Genel Müdürü Yakup Şahin, Ankara’da bakanlık ile IMF ve Dünya Bankası yetkilileriyle yapılan görüşmeler sonucu alınan kararları ÇUKOBİRLİK’in Genel Müdür Yakup Şahin şöyle açıkladı;
Şahin, stand-by anlaşması çerçevesinde, 16 Haziran 2000 tarihinde 4572 sayılı yeni Tarım Satış Kooperatifi ve Birlikleri Yasası’nın yürürlüğe girdiğini, yeni yasa ile Türk tarımının yeniden yapılandırılmasını öngören ARİP Projesi’nin uygulamaya konulduğunu hatırlattı. Dünya Bankası ve IMF’nin, TSKB’lerde yaptığı incelemeler sonucu, zarar eden sanayi tesislerinin mutlaka kapatılmasını ve sadece asli görevi olan kooperatifçilik ile uğraşmalarını öngördüğüne dikkat çeken Genel Müdür Şahin, \”Dünya Bankası ve IMF’nin bu görüşleri, daha önce verilen ‘iyi niyet’ mektuplarında açıkça yer almış ve 25-30 yıllık teknolojiyle çalışan tesisler için gereğinin yerine getirilmesi istenmiştir. Raporun tamamlanmasından sonra Ankara’da Sanayi ve Ticaret Bakanlığı başkanlığında toplantılar yapıldı. Toplantıda, ÇUKOBİRLİK sanayi tesislerinin faaliyetini sürdürmesi yolundaki ikna çabaları sonuçsuz kaldı.
Bugün, o Çukobirlik”i bir daha yapabilir misiniz? Bugün o tesisleri bir daha kurabilir misiniz ?
Türkiye’nin hayat damarlarından biri olan Çukobirlik yiye yiye bitirildi..
Bugün ne mi yapılıyor ?
ARAZİLERİ PARSEL PARSEL SATILIYOR!
