TÜRK-KÜRT İLİŞKİLERİ (7) (20.Yüzyıl ayaklanmaları)

20.Yüzyıl Kürt ayaklanmaları ve bunların büyük devletlerle ilişkileri ayrı ve geniş bir konudur. Bu yazımda ayaklanmaların yalnızca ad ve tarihlerini yazmakla yetineceğim.

20 Mayıs’tan bu yana Türk-Kürt ilişkilerini tarihin akısı içerisinde kronojik sırayada tabi kalarak anlatmaya çalıştım.

6 seri olarak yazdığım bu Türk-Kürt ilişkilerini 20.Yüzyıl’daki son ayaklanmaları da bu 7.sayı ile tamamlamaya çalışmaktayım. Tüm bu bilgiler ışığında 1000 yıla yakındır bu iki toplum bir ve beraber yaşamış iki kardeş toplumdur.

Öyleki birbirlerinden kız alıp-kız vererek, kirvelik gibi kardeş olmaktan daha da ileri bir bağ kurarak et ve tırnak olmuşlardır. Eğer dış ve emperyalistlerin kışkırtması olmasa kuzuların sessizliği gibi kardeş kardeş yaşamalarının önündeki engelleri  kendi içlerinde bertaraf etmeleri işten bile değildir diyorum.

20.Yüzyıl’daki ilk Kürt ayaklanması 22 Haziran 1906’da Bitlis’te ortaya çıktı. 1937’ye dek büyük çoğunluğu dış bağlantılı büyüklü-küçüklü 23 ayaklanma ve ayaklanma girişimi old.

Büyük çoğunluğu Cumuhriyet’in ilk 7 yılında ortaya çıkan ayaklanmalar ve bastırma girişimlerinin tarih-ad ve yörelerini söyleyeyim.

-1908 Diyarbakır ayaklanması ve telgrafhane işgali

-1913 Molla Selim ayaklanması (Siirt-Bitlis)

-11 Mayıs-19 Mayıs 1919 Ali Batı ayaklanması (Mardin-Savur-Cizre-Nusaybin)

-14 Şubat-17 Haziran 1921 Koçgiri ayaklanması (Zara-Rafiye-Kemah-Divriği)

-12-28 Eylül 1924 Nasturi ayaklanması (Hakkari)

-13 Şubat 31 Mayıs 1925 Şeyh Sait ayaklanması (Bitlis-Elazığ-Diyarbakır-Urfa)

-9-12 Ağustos 1925 Rackoton ve Raman Tedip harekatı (Garzan-Silvan-Beşiri-Sason)

-10-27 Ağustos 1926 Yakup ağa ve oğulları ayaklanması (Eruh-Zilah-Adıyaman)

-Kasım 1926-Şubat 1927 Ertuş-Gülyan-jirki-Şerefhan ayaklanması (Çömelek-Beytüşebap-Nadzü)

-1925-1937 Sason ayaklanması (Sason-Batman dağlık bölgesi)

-16 Mayıs-17 Haziran 1926 1.Ağrı ayaklanması (Musan-Demirkabı-Doğu Beyazıt)

-7 Ekim-30 Kasım 1926 Koçuşağı ayaklanması (Ovacık-Çemişgezek-Beylan)

-26 Mayıs-25 Ağustos 1927 Mutki ayaklanması (Bitlis-Mutki-Selas-Kalmasdağı Zorikil-İnler)

-13-20 Eylül 1927 2.Ağrı ayaklanması (Ağrı Dağı)

-7 Ekim-17 Kasım 1927 Biçer Tedip ve Tenkil Harekatı (Urfa-Cizre-Cibir-Lis)

-22 Mayıs-3 Ağustos 1929 Asi Resul ayaklanması (Eruh-Midyat-Tanzi)

-14-27 Eylül 1929 Tandürek Tenkil harekatı (Ağrı Dağı-Karaköse)

-26 Mayıs-9 Haziran 1930 Savur Tenkil harekatı (Savur-Midyat-Cizre)

-20 Hazian-7 Eylül 1930 Zeylan ayaklanması (Erciş, Muradiye-Patnos-Diyadin)

-16 Temmuz-10 Ekim 1930 Oromar ayaklanması (Oromar-Şemdujen)

-7-14 Eylül 1930 3.Ağrı harekatı. (Ağrı Dağı)

-8 Ekim-14 Kasım 1930 Pülümür harekatı (Erzincan-Aşkirik-Doğbey-Haryi)

-1937-1938 Tunceli-Dersim Tedip harekatı (Tunceli-Perfek-Hozat)

Tunceli ayaklanmasından PKK’nin eyleme geçtiği 1983 yılına dek, tam 46 yıl boyunca herhangi bir Kürt ayaklanması ortaya çıkmamıştır.

Büyük çoğunluğu dış güçlerin desteği ile süren ve 200 yıla yakın aralıklarla devam eden ayaklanma ve baş kaldırı sonucunda Türk ve Kürt halkına büyük zararlar verildi-büyük acılar yaşandı.

Sevinilecek ve teselli bulduğumuz şey, tüm bu hareketler Türk-Kürt kardeşliğini düşmanlığa dönüştürmemiş olmasıdır.

    Bir yanıt yazın

    E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

    Röportaj

    Sağlık

    Spor