ADANA’NIN KURTULUŞU VE UNUTULMAZ KAHRAMANLAR

CAN VEREN YİĞİTLER
Saim Bey

 1893-18 Kasım 1920

Çukurova topraklarının kurtuluşu için can veren yiğitlerden biri olarak Türk tarihinin altın sayfalarında yer aldı. Ceyhan’ın kurtuluşu başta olmak üzere, Anadolu’nun kurtuluşu içim mücadele veren Saim Bey, şehit düştüğü 18 Kasım 1920 günü Ceyhan Milli Kuvvetler Komutanı olarak görev yapıyordu. Yüreğin de ta küçük yaşlarda vatan sevgisi ile dolup taşmış bu genç Türk evladının ahlaken çok üstün vasıflara sahip, Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında Milli Devlet’e inanmış, Hukuk Fakültesi son sınıfından ayrılıp, Birinci Dünya Savaşı’nda Erzurum başta olmak üzere Kafkas Cephesinde savaşmış ve vatan topraklarının işgalinden sonra Fransız ve Ermenilere karşı mücadele vererek sürgün edilmiş, daha sonra ise Feke İlçesi Kaymakamlığı görevi de yapan Üsteğmen Saim Bey ilçemizde görevli iken Saimbeyli’nin kurtuluşunda hem kaymakam hem de komutan olarak görev almıştır.

 DOĞAN BEY – TUFAN BEY

Mustafa Kemal Paşa, tarafından  Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi, Kilikya Kuvây-ı Milliye Kumandanlığı’na binaşı Kemal beyi, muavinliğe yüzbaşı Osman beyi atamıştır. Millî vazifelerinin devamı müddetince Kemal Bey (Kozanoğlu Doğan Bey) Osman Bey’de (Aydınoğlu Tufan Bey) takma adını taşıyacaklardır.

Kahramanca mücadeleler sonucunda Feke, Haçin( Saimbeyli) , Tufanbeyli ve diğer bölgeleri düşman işgalinden kurtararak Torosların tamamını düşman askerlerinden temizlediler.

Torosların düşman işgalinden kurtulması sonucunda Çukurova’da barınamayacağını anlayan Fransızlar ve Ermeniler, Ankara Hükümeti ile imzaladıkları Ankara Antlaşması ile 21 Aralık 1921 günü Adana’yı terk etmek zorunda kaldılar.

ARAP ALİ

Feke’nin Keklikçi Köyü’nde doğan Arap Ali, bitmez tükenmez serencamlar ve sıkıntılar içinde büyüdü. Arap Ali, büyürken Ermenilerin Osmanlı’ya karşı ihanetleri içinde yüzyıllar süren komşuluklarının bozulmasını yaşadı. Keklikçi Köyü’nde çiftçilik yaparak yaşamını sürdürüyordu.

Çukurova’nın işgalinden sonra 1915 yılında sürgün edilen Ermenilerin ve Kamavorların Feke ‘ye gelmesi ile sakin yaşamı sona erdi. Çünkü Ermeniler rahat durmuyorlar, soygun ve yağma yapıyorlardı. Ermenileri yaptığı saldırılar sırasında Arap Ali’nin dayısı da Ermeni Kel Abraham tarafından öldürüldü. Keklikçiler Köyü’ne döndüğünde dayısının cesedi ile karşılaşan Arap Ali, yanına aldığı birkaç kişi ile köy yolunda Ermenilerin önünü kesti. Bir çatışma yaşandı ama kimse ölmedi. Bunun üzerine Ermeniler Arap Ali’yi öldürmek için fırsat kollamaya başladılar. Ölüm tehditlerini alan Arap Ali, dağlara çıkarak kaya kovuklarında yatıp kalkmaya başladı. Ermeniler onun bulunması için bir Kamavor grubu oluşturdular. Onu bulurlarsa Aksu Çayı’na atarak öldüreceklerdi. Fakat Arap Ali, onlarla mücadele için hazırdı. Kozandağlarında kendisi ile aynı duygu paylaşan çetelerle birleşti. Gizzik Duran’ın yanına vardı. Onunla birlikte Bozat Gediği baskınını yaptı. Katil Misak orada can verdi. Haklarında hem Osmanlı hem de Fransız Hükümeti tarafından idam fermanı düzenlendi. Arap Al ile Gizzik Duran da bunun üzerine Develi’ye geçtiler. Develi’de Kozan ve çevresinin kurtuluşu için Mustafa Kemal Paşa’nın görevlendirdiği Osman Tufan Paşa ile görüşerek Milli Kuvvetlere katıldılar.

Tufan Paşa’nın emrinde Feke Dağlarına geçti. Yerebakan ve Asmaca’daki Ermenilere baskın düzenlemeye başladı. 57 Ermeni’yi çetesi ile bileklerinden bağlayarak Feke’nin Sülemişli Mahallesini yakınlarında Harlık denilen yerde öldürdü. Kısa sürede gerçekleştirdiği baskınlarla Feke köylüleri rahat nefes almaya başladı. Ermenilerin onun bulunduğu bölgelere giremez oldular. 10 Mart 1920 tarihinde Arap Ali’nin de içinde bulundu Milli Kuvvetler Feke’yi kurtardılar. Feke’ye Türk bayrağını asarak kahramanlaştılar.

Feke’nin kurtuluşundan sonra Kozan, Doğanbeyli, Şar ve Saimbeyli’nin kurtuluşunda önemli hizmetlerde bulunan Arap Ali, Kurtuluş Savaşı’nın isimsiz kahramanlarından biridir.

 GİZZİK DURAN (ÇUKUROVA DİRENİŞÇİSİ)

Gizik Duran 1897 yılında bugünkü Adana’nın Saimbeyli ilçesine bağlı Cumhurlu köyünde doğmuştu. Kayseri’nin güney sahasında bulunan; Develi, Yahyalı, Tomarza, Pınarbaşı, Sarız gibi yöreler ile Adana’ya bağlı Saimbeyli, Tufanbeyli, Feke, Kozan, Osmaniye’ye bağlı Kadirli gibi yörelerde ve Kahramanmaraş’ın Göksun, Andırın, Afşin ilçelerinde nesilden nesile Ermenilere karşı kahramanlığı ve hikayeleri anlatılan bir şahsiyettir.

I. Dünya Savaşı sonrası, Fransızların güney bölgelerimizi işgali ve Ermeni komitacıların silahlanarak Türk halkına yönelik saldırılarına karşı, Millî Mücadele sırasında Develi’de Kilikya Komutanlığı karargâhı kurulmuş ve silahlı kuvvetlere ihtiyaç ortaya çıkmıştı. Feke’nin Pungu (Kılıçkaya) köyünde bulunan ve o dönemde otuz-kırk kişilik bir gurup arkadaşıyla eşkıyalık yapmakta olan Gizik Duran ile Osman Tufan Paşa görüşerek, eşkıyalık yapmayacaklarına ve verilen emre itaat edeceklerine dair söz alarak, bunları Millî Mücadele tarafına geçmeye iknâ etmiştir.

Gizik Duran, bilhassa bugünkü Feke, Saimbeyli, Şarköy, Tufanbeyli, Doğanbeyli gibi yerlerin Haçın Ermeni çetelerinden geri alınmasında ve onlara karşı korunmasında kahramanlıklar göstermiştir. 1920 yılı başlarında Kuvây-ı Milliye’ye dahil olan Gizik Duran, silah arkadaşları Yırtlaz İsmail, Deli Bayram, Arap Ali(Yıldırım), Yerebakanlı Hasan, Yavuz Ali, Halil İbrahim, Mahya Murtaza Vezir Ali, Gür Ali v.s. ile birlikte Osman Tufan Paşa, Doğan Bey, Develi Kaymakamı Âtıf Bey gibi yetkili kimselerden aldığı tâlimatlara uyarak, Zamantı Irmağı boyundaki kasabalar ve köylerde Türk halkının güvenliğini de sağlamaya çalışmıştır.

Gizik Duran ve arkadaşları, komutan Doğan Bey’in emrinde öncü kuvvetler olarak, 9-10 Mart 1920 gecesi Doğanbeyli’deki Ermeni çetelerini bozguna uğratıp, Saimbeyli’ye kadar kovalamışlardır. Saimbeyli kuşatmasında önemli hizmetleri olan Gizik Duran, 3 Temmuz 1920 tarihinde kurtarılan Şarköy savaşlarında yer almıştır. Saimbeyli Ermeni çetelerinden alındıktan sonra Gizik Duran, Pağnık Jandarma Karakol komutanlığı da yapmıştır.