Haziran 1998 Depreminde büyük zarar görmüştü tarihi bina. Aslında 1934 öncesine dek askeri okul ve erkek lisesi olarak hizmet vermiş, sonradan da Kız Lisesi olmuştu.
Deprem sonrası uzun süre kaderine terkedilmiş gibiydi. Sonunda, halkın ve yerel basının tepkileriyle restore edildi. Bu arada yeni bir Kız Lisesi hizmetteydi. Binanın hangi amaçla kullanılacağı düşünülürken Adana’mızın Kültür-Sanat Büyükelçisi Doktor Halûk Uygur Kültür Merkezi fikriyle yola çıktı. Dönemin Valisi İlhan Atış Büyükşehir Belediye Başkanı Aytaç Durak’ın araya girmesiyle Uygur’un düşüncesini uygun gördü. Bina, bakım ve etkinlikler koordinasyonunu üstlenen Büyükşehir Belediyesi’nin kullanımına tahsis edildi. Belediye de, alt katına Koza Kültür, Sanat ve Turizm A.Ş.’ni yerleştirdi.
Bina, uluslararası toplantılar dahil pek çok etkinliğe ev sahipliği yaptı. Aytaç Durak’ın 4 yıl sonra “Yanlışlık olmuş, sen temizmişsin” yazısıyla sonuçlanan görevden alınışıyla koşullar değişti. Önceleri vergi sıralamasına giren Koza AŞ’ine, Durak sonrası yeni yöneticiler tayin edildi. Yeni yönetim aşırı borçlandı, şirket iflâs etti. Bina boşaldı. Durak zamanında kent hafızası kurulması amacıyla dijital ortama taşınmış gazete koleksiyonları ve birer birer toplanmış Adana Kitapları dışında sinema-fotoğraf galerisi de dağıldı.
KIZ LİSELİLER DEVREDE
Kız Lisesi Mezunları Derneği Vali Süleyman Elban’a giderek burayı canlandırmak istediklerini ifade ettiler. Elban öneriyi reddetmemekle beraber, harekete geçilmesi için yeşil ışık yakmadı. Yeni Valimiz Yavuz Selim Köşger ilk görüşmede öneriyi ciddiye aldı boş ve kısa sürede Müze haline getirildi. Açılış yarın 14:30’da yapılıyor.
MEKTEB-İ RÜŞDİYE
Rüşdiye, Osmanlıca’da “ergenlik dönemine ait, bu döneme uygun” anlamındadır. (Görüldüğü üzere, Osmanlıca deyip geçmek olmuyor.) Eğitim alanında ise, günümüz Ortaokuluna denk gelir. Dememiz o ki; Rüşdiye yaptırmış Abidin Paşa, hem de askeri rüşdiye. Bina, bizim ve 1998 Depremine dek bizden sonraki kuşaklar için Kız Lisesi’dir. Halen de çoğumuz Kız Lisesi olarak tarif ederiz.
Depremde hayli zarar görmüştü. Onarımdan sonra, Adana Kültür Sanat Merkezi olarak hizmet vermeye başladı. Başkan Aytaç Durak son iki döneminde Koza Kültür ve Sanat A.Ş. yönetimi ve denetimi altında pek çok etkinliğe kucak açtı. Koza Şirketi üst üste vergi sıralamasında yer aldı. Aytaç Durak sonrası görevlendirilen yönetimin elinde Koza A.Ş.’nin iflâs etmesi üzerine boşaltıldı. Uzun süre kullanılmadı. Şimdilerde Vilâyet emrindedir.
KAPIDAKİ YAZIT
Ana giriş kapısının hemen üstünde, hakkâk, yani sanatkâr taş oymacısı Vehbi tarafından hazırlanmış yazıtta şunlar söyleniyor:
Padişah-ı Osmaniyan el Gazi Abdülhamid Han-ı sâni’nin asr-ı hümayûnlarında Adana Vilâyet-i vali-i âlisi Abidinpaşa Hazretlerinin, ibka-yı namına her biri birer alâmet-i bahire olan asar-ı hayriyeyi vücuda getiren himem-i âliye-i terakkiperveranesi ve bulunabilen bazı karşılıklardan maada, vilâyet ahalisinin muavenat-ı külliye-i nakdiyyesiyle, işbu bina-yı âli, Mekteb-i Rüşdi-yi Askeri namına inşa olunmuştur. Tarihi Arabi sene 1300; tarih-i rumi sene 1299, Vehbi.
Kısaca özetleyelim bugünkü karşılığını: Osmanlı padişahlarından 2’nci Abdülhamit Han zamanında, Adana’nın yüksek Valisi Abidin Paşa’nın kalıcı eserler yaratan gayretleri yanı sıra, bulunabilen bazı karşılıklar dışında tüm Adanalıların nakit yardımları ile bu Askeri Ortaokul yüksek binası inşa edildi. Hicri 1300 veya Rumi 1299, bildiğimiz takvimle 1882’yi gösterir.
Rüşdiye, kısa bir süre sonra İdadi (Lise ayarında okul), daha sonra Erkek Lisesi ve nihayet 1934’ten sonra da Kız Lisesi olarak hizmet vermiş. Atatürk’ün Adana’yı teşriflerinde, bazı ziyafetler de burada, üst katta düzenlenmiş.
